Projekt 19/2015 „Alternatywne źródła energii w rozwoju regionów wiejskich Mołdawii” został zrealizowany przez Fundację "Wschód" w partnerstwie z Krajową Agencją Rozwoju Obszarów Wiejskich w Mołdawii (ACSA) w 13 miejscowościach w 9 regionach Mołdawii. Projekt uzyskał rekomendacje Krajowej Agencji Efektywności Energetycznej Mołdawii, European Union High Level Policy Advice Mission to the Republic of Moldova oraz Krajowej Federacji Fermerów Mołdawii. Jest zgodny z Narodową Strategią Rozwoju Mołdawii.

Łączny zrealizowany budżet projektu: 1 178 054,46 PLN
w tym dotacja MSZ 773 420,00 PLN (65,65%), wkład własny 404 634,46 PLN (34,35%)

Cel ogólny projektu: „Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w rozwoju regionów wiejskich Mołdawii.”

Cel bezpośredni projektu:
• Wdrożenie modelowych rozwiązań promujących wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w mołdawskich wsiach.
Efekty projektu w miejscach ich realizacji:
• poprawa efektywności energetycznej i dywersyfikacja wykorzystywanych źródeł energii w miejscach realizacji projektu
• wzrost konkurencyjności produkcji rolnej i przetwórstwa dzięki wykorzystaniu alternatywnych źródeł energii
Główne rezultaty projektu:
• Przekazano wiedzę i polskie doświadczenia 3 beneficjentom z Mołdawii podczas 3-dniowej wizyty studyjnej w Polsce.
• Zrealizowane zostały jednodniowe warsztaty teoretyczne i praktyczne, w których uczestniczyło łącznie 37 osób, w tym dwóch szkoleniowców. Przygotowano 16 konsultantów działających w systemie doradztwa rolniczego ACSA.
• Zainstalowano kolektory słoneczne w 2 wiejskich przedszkolach we wsiach: Mitoc rejon Orhei (94 dzieci i opiekunów) i Şolcani rejon Soroca (85 dzieci i opiekunów).
• Działają 3 innowacyjne wiejskie suszarnie słoneczne i 1 folia ogrodnicza, wspomagane piecami na biomasę we wsiach: Pîrjolteni i Sipoteni, rejon Călăraşi, Zguriţa, rejon Drochia, Speia, rejon Anenii Noi .
• Zainstalowano urządzenia fotowoltaiczne w innowacyjnej folii ogrodniczej do upraw owoców (wczesnych odmian winogron) we wsi Chetrosu w rejonie Drochia oraz kolektory słoneczne do ogrzewania folii we wsi Speia, rejon Anenii Noi .
• Uruchomiono urządzenia fotowoltaiczne na 2 fermach krów mlecznych we wsiach: Brînzenii Noi i Ghiliceni rejon Teleneşti.
• Rozpoczęto świadczenie usług produkcji biomasy (zrębek drzewny) we wsiach: Zaim rejon Căuşeni, Sadovoe rejon Glodeni i Obreja Nouă, rejon Făleşti.
• Uruchomiono innowacyjną przetwórnię warzyw i owoców z suszarnią na biomasę we wsi Isacova rejon Orhei.

Dzięki realizacji projektu funkcjonuje 17 modelowych inicjatyw wykorzystania energii odnawialnej w regionach wiejskich i poprawy efektywności energetycznej wiejskiej przedsiębiorczości. Wdrożenie projektu miało bezpośredni wpływ na poprawę sytuacji ekonomicznej rodzin rolniczych, w miejscach realizacji projektu zostały utworzone 23 miejsca pracy. Roczne wpływy i oszczędności energetyczne po zrealizowaniu projektu wyniosły ok. 240.000 Euro.

Przykładowe inicjatywy zrealizowane w formie lokalnych projektów związanym z rozwojem usług rolniczych oraz modernizacją ośrodków usług pozarolniczych w regionach wiejskich:

• Budowa innowacyjnych wiejskich suszarni słonecznych

Budowane ekologiczne wiejskie suszarnie słoneczne mają innowacyjny charakter, korzystają wyłącznie z energii odnawialnej (słonecznej i biomasy) i świadczą usługi w szerokim zakresie suszenia: owoców, warzyw, ziół, kwiatów etc. Suchy i gorący klimat, okresowe susze nie muszą być tylko problemem rolnictwa w Mołdawii, mogą być również poważnym atutem. Przy bardzo dużym nasłonecznieniu, niskich kosztach pracy, bezpłatnej energii słonecznej i stosunkowo niewielkiej odległości do potencjalnych odbiorców (zarówno w Unii Europejskiej, jak i Rosji) usługi w pełni ekologicznych suszarni słonecznych mogą w przyszłości nie tylko zaspokoić potrzeby mołdawskiego rolnictwa w tym zakresie, ale również stać się istotnym "produktem eksportowym". Możliwość zastosowania ekologicznych suszarni wykorzystujących energię słoneczną i wspomaganych piecami na biomasę może również w sposób istotny wpłynąć na poprawę konkurencyjności eksportowej wielu produktów mołdawskiego rolnictwa: orzechów, suszonych owoców (śliwek, wiśni, czereśni, jabłek, gruszek, etc.), ziół i przypraw, niektórych warzyw (np. suszonych pomidorów) etc. W dłuższym okresie czasowym powinno to skutkować wzrostem niektórych upraw oraz większymi dochodami rodzin producentów i przetwórców.

W ramach projektu wybudowano i wyposażono 3 pilotażowe wiejskie suszarnie słoneczne:

Miejsce realizacji: wieś Zguriţa rejon Drochia, beneficjent: GŢ "Franco Boris"
Miejsce realizacji: miejscowość Călăraşi, beneficjent: GŢ "Diacon Mihai Alexei"
Miejsce realizacji: wieś Sipoteni rejon Călăraşi, beneficjent: CÎ „Sipecofruct”

{gallery}joomgallery/originals/lang_plprojekty_lang_lang_enprojects_lang_lang_ru_lang_4/programy_rozwojowe_14/modawia_12/projekt_19_2015_-_budowa_innowacyjnych_wiejskich_suszarni_sonecznych_57{/gallery}

 • Wykorzystanie energii elektrycznej produkowanej z energii słonecznej w innowacyjnej folii ogrodniczej

Folie ogrodnicze do upraw warzyw są coraz bardziej popularne w Mołdawii i nadal przynoszą stosunkowo wysokie dochody. Niszą na tej części rynku jest wykorzystanie folii ogrodniczych do upraw owoców, szczególnie kultur jagodowych i wczesnych odmian winogron. Uprawy owoców w foliach ogrodniczych pozwalają na znaczne przyspieszenie okresu wegetacji, poprawę jakości i wyższe plony, co skutkuje łatwiejszym zbytem i wyższymi dochodami. Opłacalność tego typu upraw znacznie przewyższa tradycyjne metody i w znacznie większym stopniu uniezależnia od zewnętrznych warunków pogodowych (ewentualne susze, przymrozki etc.). W ramach projektu wybudowano w gospodarstwie ogrodniczym, które nie posiadało dostępu do energii elektrycznej, systemem zasilania urządzeniami fotowoltaicznymi. Pozwala to na pokrycie pełnego zapotrzebowania energetycznego gospodarstwa nie tylko w zakresie upraw, ale również w przygotowaniu plonów do sprzedaży (sortowanie, mycie, pakowanie etc.). Sukces działania pilotażowego, poprzez popularyzację zorganizowaną przez doradców ACSA może w przyszłości pomóc w ewentualnej multiplikacji i szerszej promocji wykorzystania w Mołdawii alternatywnych źródeł energii w uprawach owoców w foliach ogrodniczych. Długofalowym efektem powinno być ograniczenie importu wczesnych owoców do Mołdawii, a nawet ich ewentualny eksport.

Miejsce realizacji: wieś Chetrosu rejonu Drohia, beneficjent: GŢ "Bîrnaz Victor Nicolai" 

{gallery}joomgallery/originals/lang_plprojekty_lang_lang_enprojects_lang_lang_ru_lang_4/programy_rozwojowe_14/modawia_12/projekt_19_2015_-_wykorzystanie_energii_elektrycznej_produkowanej_z_energii_sonecznej_w_innowacyjnej_folii_ogrodniczej_60{/gallery}

 • Zastosowanie urządzeń fotowoltaicznych na fermach mlecznych

Mołdawskie wsie pod względem wielkości i liczby mieszkańców bardzo różnią się od polskich. Jest to wynik kolektywizacji przeprowadzonej w okresie komunistycznym. Mołdawska wieś liczy przeciętnie od 1500-5000 mieszkańców (bywają jeszcze większe). Dlatego często prowadzenie działalności rolniczej we wsi (szczególnie w zakresie hodowli zwierząt) bywa uciążliwe dla sąsiadów. Powoduje to, że fermy hodowli zwierząt są przenoszone poza granice wsi. Poważnym utrudnieniem są jednak problemy niedorozwoju infrastruktury (brak dróg dojazdowych, dostępu do gazu, wody czy energii elektrycznej). Dlatego w ramach realizacji projektu postanowiono wdrożyć na 2 fermach pilotażowe, innowacyjne technologie wykorzystania energii fotowoltaicznej, z których prąd jest wykorzystywany do zasilania pomp wodnych, urządzeń udojowych, agregatów chłodniczych, oświetlenia budynków gospodarczych etc.
Instalacje zostały wykonane i uruchomione zgodnie z harmonogramem i budżetem na fermach hodowli bydła mlecznego:

Miejsce realizacji: wieś Brînzenii Noi rejon Teleneşti beneficjent II "Prenco Grigorii"
Miejsce realizacji: wieś Ghiliceni rejon Teleneşti beneficjent IM "Goloseevo" SRL

{gallery}joomgallery/originals/lang_plprojekty_lang_lang_enprojects_lang_lang_ru_lang_4/programy_rozwojowe_14/modawia_12/projekt_19_2015_-_zastosowanie_urzdze_fotowoltaicznych_na_fermach_mlecznych_61{/gallery}

• Produkcja biomasy

Mołdawski sektor rolniczy produkuje duże ilości biomasy, która jest praktycznie wykorzystywana w niewielkim stopniu. Jest to duże marnotrawstwo, szczególnie dotkliwe przy wysokich cenach surowców energetycznych. Ministerstwo Rolnictwa w Mołdawii od kilku lat aktywnie wspiera poprzez system subsydiów rozwój sadownictwa i upraw owoców jako jeden z kluczowych sektorów rozwoju rolnictwa. Powstają rocznie setki hektarów sadów różnorodnych odmian owoców. Sady w procesie pielęgnacji (między innymi dorocznych przycinek gałęzi) wytwarzają ogromne ilości biomasy, która prawie w całości jest spalana wokół sadów (wpływając jednocześnie na zanieczyszczenia środowiska). Stosunkowo proste i tanie urządzenia do rozdrabniania drewna, pracujące z wykorzystaniem ciągników rolniczych, mogą bezpośrednio na polach wytwarzać zrębek drzewny, który po wysuszeniu na słońcu jest doskonałym surowcem opałowym w rolnictwie (stosowanym w piecach na biomasę może podwyższać efektywność energetyczną np. w foliach ogrodniczych, czy suszarniach warzyw i owoców). Tego typu opał może być również powszechnie wykorzystywany do ogrzewania budynków publicznych (szkół, przedszkoli, ośrodków zdrowia etc.) oraz gospodarstw domowych.
W ramach projektu zakupiono i uruchomiono 3 urządzenia do rozdrabniania drewna (głównie gałęzi) i produkcji biomasy:

Miejsce realizacji: wieś Zaim rejon Căuşeni, beneficjent G Ţ "Varlan Ion Iacob"
Miejsce realizacji: wieś Sadovoe municipiul Bălţi, beneficjent SRL „Selmax si K”
Miejsce realizacji: wieś Obreja Nouă rejon Făleşti, beneficjent G.Ţ. „Piotr Romah”

{gallery}joomgallery/originals/lang_plprojekty_lang_lang_enprojects_lang_lang_ru_lang_4/programy_rozwojowe_14/modawia_12/projekt_19_2015_-_produkcja_biomasy_58{/gallery}

• Wspomaganie ogrzewania biomasą w trzech suszarniach słonecznych warzyw i owoców i jednej foli ogrodniczej

Piece na biomasę mogą w bardzo efektywny sposób wspomagać wiejskie suszarnie słoneczne, szczególnie w sytuacjach znacznych spadków temperatury w okresie nocnym i przedłużać ich funkcjonowanie w okresie jesiennym. Pozwala to również na utrzymanie wysokiej jakości suszonych produktów (zabezpieczenie przed wysoce niepożądanym rozwojem bakterii). Ponieważ piece wykorzystują surowiec odpadowy jakim jest biomasa, w sposób istotny wpływają również na poprawę konkurencyjności ekonomicznej suszarni. W ramach projektu dokonano zakupu i instalacji pieców na biomasę w suszarniach słonecznych:

Miejsce realizacji: wieś Zguriţa rejon Drochia, beneficjent: GŢ "Franco Boris"
Miejsce realizacji: przedmieścia miejscowości Călăraşi, beneficjent: GŢ "Diacon Mihai Alexei"
Miejsce realizacji: wieś Sipoteni rejon Călăraşi, beneficjent: CÎ „Sipecofruct”

{gallery}joomgallery/originals/lang_plprojekty_lang_lang_enprojects_lang_lang_ru_lang_4/programy_rozwojowe_14/modawia_12/projekt_19_2015_-_wspomaganie_ogrzewania_biomas_w_suszarniach_sonecznych_i_folii_ogrodniczej_59{/gallery}

• Budowa innowacyjnej przetwórni owoców z suszarnią na biomasę

Mołdawia dzięki dobrym warunkom klimatycznym i glebowym jest stosukowo dużym producentem warzyw i owoców. Niestety straty w tej branży rolnictwa w drodze "od pola do stołu" są ogromne i wynoszą ok. 50% rocznych plonów. Problemem są również częste utrudnienia w handlu świeżymi warzywami i owocami sezonowymi, głównie związanymi z napięciami politycznymi w stosunkach między Mołdawią a Rosją. Przetwórnie i suszarnie warzyw i owoców mogą w istotny sposób wspierać producentów żywności. W ramach projektu dofinansowano budowę i wyposażenie innowacyjnej przetwórni owoców z suszarnią na biomasę. Koszty remontu i adaptacji obiektu oraz urządzenia do analizy i kontroli jakości zostały pokryte całkowicie przez beneficjenta projektu, dotację wykorzystano na dofinansowanie zakupu suszarni tunelowej na biomasę.

Miejsce realizacji: wieś Isacova rejon Orhei, beneficjent: GŢ "Uncu Sergiu Valentin"

{gallery}joomgallery/originals/lang_plprojekty_lang_lang_enprojects_lang_lang_ru_lang_4/programy_rozwojowe_14/modawia_12/projekt_19_2015_-_budowa_innowacyjnej_przetwarni_warzyw_i_owocaw_z_suszarni_na_biomas_56{/gallery}